2024 – ՄԱՐԴՈՒԺԻ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹԵԱՆ ՏԱՐԻ

ԿԱԹՈՂԻԿՈՍՈՒԹԻՒՆ ՀԱՅՈՑ ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

ՄԱՐԴՈՒԺԻ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹԵԱՆ ՏԱՐԻ
2 0 2 4

Պ Ա Տ Գ Ա Մ
Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ
ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

ԱՆԹԻԼԻԱՍ

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ
ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան

Թեմակալ առաջնորդներին,

հոգեւոր դասին,

ազգային իշխանութիւններին, եւ

մեր ժողովրդի զաւակներին

2024 տարւայ սեմին, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան Անթիլիասի Մայրավանքից հայրական սիրով, հայրապետական օրհնութեամբ եւ ազգային վառ ապրումներով ողջունում ենք մեր ժողովրդի սիրելի զաւակներին։ Ողջունում ենք յատկապէս մեր թեմակալ առաջնորդ սրբազաններին, ազգային իշխանութիւններին, հայ կեանքում գործող կազմակերպութիւններին ու միութիւններին, ինչպէս նաեւ համայնքային, կրթական, բարեսիրական, մշակութային, հասարակական ու մարզական կառոյցներին, եւ բոլորին մաղթում ենք նորանոր իրագործումներով հարուստ տարի։ Աղօթում ենք առ Բարձրեալն Աստւած, որ Իր Որդու մարդեղութեամբ ու յայտնութեամբ գալիք Նոր տարին մեր ժողովրդի համար դառնայ երկնային բարիքներով ու շնորհքներով լեցուն տարի։

* * *

Ինչպէս ծանօթ է մեր ժողովրդի զաւակները, 2003-ից սկսած, տարիներից իւրաքանչիւրը ձօնել ենք մեր հաւաքական կեանքին առնչւող մի դէպքի, մի երեւոյթի, մի արժէքի կամ մի մտահոգութեան։ Տւեալ նիւթի ծիրում անհրաժեշտ վերլուծումը եւ շեշտաւորումները կատարել ենք, եւ ապա Մեր հայրական թելադրութիւնները փոխանցում ենք մեր ժողովրդին։ Յաճախ կարեւորութեամբ անդրադարձել ենք, թէ եկեղեցին իր էութեամբ ու կոչումով դէպի ժողովուրդ ուղղւած առաքելութիւն է։ Արդարեւ, Քրիստոսի ուսուցումները տեսական ու պարագայական չէին. դրանք անմիջական աղերս ունէին ժողովրդի կեանքի հետ։ Այսօր եւս, եկեղեցին կոչւել է իր հոգեւոր հօտը հրաւիրելու, որ հոգեւոր խորհրդածութիւնների ու հաւաքական քննարկումների ճամբով անդրադառնայ իր կեանքի հետ սերտ առնչութիւն ունեցող մտահոգութիւններին ու մարտահրաւէրներին։ Միաժամանակ եկեղեցու առաքելութիւնն է անհրաժեշտ ցուցմունքները կատարել՝ ի խնդիր հոգեւոր, բարոյական ու ազգային արժէքների առաւել կենսաւորման։ Ա՛յս նպատակն են հետապնդում Մեր հայրապետական Հռչակագրերը։ Գոհունակութեամբ ուզում ենք յայտնել, որ ցարդ հրապարակւած հռչակագրերը մեր հաւաքական կեանքում առիթ են հանդիսացել լայն քննարկումների, եւ իրենց պարզած մտահոգութիւնների ու կատարած թելադրութիւնների լոյսի տակ, մեր ժողովրդի զաւակներին մղել վերաքննութեան ու վերարժեւորման ենթարկելու իրենց անհատական թէ համայնական կեանքը։

Ինչպէս գիտէք, 2022 եւ 2023 տարիները նւիրել էինք Սփիւռքին՝ 2022-ը յայտարարելով ընդհանրապէս Սփիւռքի տարի, իսկ 2023-ը՝ Սփիւռքի տարի – Ինքնաքննութիւնից վերակազմակերպում։ Պատահական չէր յաջորդական երկու տարիներում Սփիւռքը լուսարձակի տակ բերելու Մեր որոշումը։ Սփիւռքը իր կազմաւորման ու ծաւալման հոլովոյթը ունի, եւ միշտ ենթակայ է եղել արտաքին ազդակների ու շրջապատի պայմանների ազդեցութեան։ Այսօր Սփիւռքը լուրջ մարտահրաւէրների դիմաց է գտնւում։ Նկատի ունենալով համաշխարհային մշակոյթի թափանցումը հայ կեանքում, ազգային արժէքների նահանջը, հայ լեզւի աղաւաղումը եւ այլ հրատապ խնդիրներ, այսօր Սփիւռքի վերարժեւորումը եւ վերակազմակերպումը դարձել է անյետաձգելի հրամայական։

Սփիւռքին նւիրւած երկու հռչակագրերում, Սփիւռքի պարզած ներկայ կացութեան գծով 2022-ին հետեւեալ հաստատումը կատարեցինք.- «Սփիւռքը հայօրէն արագ մաշումի ընթացքի մէջ է. մեր կառոյցները սկսել են կորցնել իրենց այժմէականութիւնը, եւ հետեւաբար, անհրաժեշտ է Սփիւռքի վերակենսաւորումը՝ մեր կեանքը շրջապատող ներկայ պայմանների ու իրականութիւնների լոյսի տակ»։ Իսկ 2023-ին, անդրադառնալով Սփիւռքի կառոյցներին, հետեւեալ յիշեցումը կատարեցինք.- «Սփիւռքը ունի մշակութային, հոգեւոր, տնտեսական, մասնագիտական, յարաբերական թէ փորձառական հսկայ ներուժ։ Սակայն, մի տեղ՝ համակերպումը ու տեղայնացումը, այլ տեղ՝ անտարբերութիւնը ու անտեսումը սկսել են հայ կեանքից հեռացնել իր սեփական ներուժը։ Փաստօրէն, Սփիւռքը չի կարողացել իր ներուժին տէր դառնալ եւ այն ճիշտ ու ամբողջական կերպով օգտագործել։ Սփիւռքի ներուժի կազմակերպումը ու օգտագործումը անհրաժեշտութիւն է։ Նման հսկայ ծրագիր ենթադրում է հաւաքական ու հետեւողական աշխատանք»։

Յիշեալ երկու հռչակագրերում, պարզելուց յետոյ Սփիւռքի համայնքների ու կառոյցների դիմագրաւած մարտահրաւէրները, շեշտեցինք, թէ հայ կեանքի բոլոր բնագաւառներում մարդուժի պակասը փաստօրէն սկսել է իր ներկայութիւնը զգալի դարձնել։ Այլ խօսքով, բոլոր գաղութներում մասնագէտ, փորձառու ու յանձնառու մարդկանց թիւը սկսել է հետզհետէ նւազել։ Սա խորապէս մտահոգիչ մի երեւոյթ է՝ թէ՛ համասփիւռքեան տարողութեամբ, եւ թէ՛ իր աննախատեսելի հետեւանքներով։ Արդարեւ, մեր կառոյցները կենսաւորողը, մեր համայնքները ծաղկեցնողը, Սփիւռքը որպէս հայակենտրոն գոյութիւն ամրապնդողը, նրա ազգային ինքնութիւնը պահողը եւ որակ ու ուղղութիւն տւողը իր մարդուժն է՝ հոգե-մտաւոր պատրաստութիւն, մասնագիտական կազմաւորում ու ամբողջական նւիրում ունեցող մարդուժը։ Ա՛յս խոր համոզումից մեկնելով 2024 տարին հռչակում ենք՝

ՄԱՐԴՈՒԺԻ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹԵԱՆ ՏԱՐԻ

* * *

Աստւածաշունչը յիշեցնում է, թէ Աստւած տիեզերքի ստեղծագործութեան վեցերորդ օրը մարդուն ստեղծեց (Ծն. 1.26-27, 2.7)։ Մարդու ստեղծագործութիւնը, յարաբերաբար տիեզերքի միւս արարածների, տարբեր էր ո՛չ միայն իր ժամանակով ու եղանակով, այլ նաեւ իր նպատակով։ Աստւածաշունչը վկայում է, թէ «Աստծոյ պատկեր»-ի համաձայն ստեղծւած մարդը կոչւել էր լինելու ստեղծագործութեան խնամողը, այն պաշտպանողը ու հարստացնողը (Ծն. 1.28-30). այլ խօսքով՝ Աստծոյ «գործակից»-ը (Ա Կր. 3.9-17)։ Ի՜նչ սրբազան կոչում…։ Բայց մարդը դաւաճանեց իր աստւածատուր կոչումին, իրեն տրւած առանձնաշնորհումը չարաշահեց այն օգտագործելով իր հաճոյքի ու փառքի համար եւ իր անհաւատարմութեան հետեւանքով վտարւեց դրախտից (Ծն. 3)։

Սակայն, Աստւած միշտ մնաց հոգածու մեղանչած մարդու նկատմամբ։ Աստւած իր Միածին Որդուն աշխարհ ուղարկեց, որպէսզի իրենից հեռացած մարդուն մօտեցնի իր Երկնաւոր Հօրը։ Աստծոյ Որդին մարդացաւ, եւ նոյնիսկ իր արիւնը թափեց, որպէսզի մարդը վերականգնի իր աստւածային պատկերի եւ աստւածատուր առաքելութեան մէջ։ Ա՛յս է Աստւածաշնչի, աստւածային յայտնութեան նպատակն ու պատգամը։ Աստւածաշունչը յատուկ կարեւորութեամբ է շեշտում մարդուն իւրայատուկ տեղը ու եզակի դերը աստւածային յայտնութեան ու ծրագրի մէջ։ Արդարեւ, զանազան առակների, դէպքերի եւ ուսուցումների միջոցով, Աստւածաշնչում տեսնում ենք մարդուն, նոյնիսկ մեղաւոր մարդու նկատմամբ Աստծոյ ցուցաբերած հայրական սէրն ու հոգածութիւնը. այսպէս օրինակ, երբ հովիւը 99 ոչխարներին թողնում է մէկ ոչխարի փնտրտուքը կատարելու (Մտ. 18.11-14), երբ հայրը իր անառակ որդուն գրկաբաց է ընդունում (Ղկ. 15.11-32)։ Աստւածաշունչը ընդգծում է, թէ մարդը, այր թէ կին, արժէք է Աստծոյ համար։ Սակայն մարդու արժէքը միայն իր ֆիզիկական գոյութեան մէջ չի կայանար, այլ՝ Աստծոյ նկատմամբ իր ունեցած հաւատարմութեան ու հնազանդութեան մէջ։

Բոլոր կրօնները ու քաղաքակրթութիւնները յատուկ ուշադրութեան են արժանացնում մարդուն, որպէս մտածող, գործող, կառավարող եւ իր ստեղծագործ ոգով հասարակական կեանքը զարգացնող եւ նրան իմաստ ու ուղղութիւն տւող իրականութիւնը։ Հին փիլիսոփաների, հոգեբանների ու հասարակաբանների կողմից մարդը լուրջ վերլուծման նիւթ է դարձել եւ շարունակում է դառնալ մասնաւորաբար արհեստագիտութեամբ տիրապետւած ներկայ աշխարհում։ Ազգերի պատմութիւնը պարզում է, թէ բոլոր իրագործումների, գիւտերի ու զարգացումների յետեւում գտնւում է մարդը։ Ահա թէ որքա՜ն առանցքային է մարդու դերը տիեզերքում ու հասարակական կեանքում։ Երկրներ, համայնքներ, հասարակութիւններ, կազմակերպութիւններ զարգանում են, առաջադիմում են ու հզօրանում են ո՛չ միայն իրենց ունեցած նիւթական հարստութեամբ, քաղաքական կամ զինւորական առաւելութիւններով ու ներուժով, այլ՝ դրանք հնարող, զարգացնող, կառավարող ու պաշտպանող մարդուժով։

* * *

Նշեցինք, ու դարձեա՛լ շեշտում ենք, թէ հայ կեանքում մարդուժի պակաս կայ։ Դժբախտաբար, մեր թերութիւնները, բացթողումները, տկարութիւնները տեսնելու եւ ընդունելու քաջութիւնը եւ իմաստութիւնը յաճախ պակսում են մեզ։ Հակամէտ ենք ամէն բան վարդագոյն տեսնելու, սխալը ծածկելու եւ կամ սխալի պատճառը այլ տեղ փնտրելու։ Կրօնական բարոյագիտութիւնը, ինչպէս ընդհանրապէս ժողովրդական իմաստութիւնն է յուշում, թէ սխալը ընդունելը յաջողութեան կէս ճանապարհն է։ Ընդհանուր մի ակնարկ մեր գաղութների, համայնքների, կազմակերպութիւնների ու կառոյցների կեանքում, յստակօրէն ցոյց է տալիս, թէ մարդուժի պակասը հետզհետէ աւելի է խորանում ու ծաւալւում, եւ նրա այլազան ու բազմազան բացասական հետեւանքները դառնում են ակներեւ։ Անընդունելի է այս մտահոգիչ կացութեան դիմաց անտարբեր մնալ։ Համասփիւռքեան այս յոյժ կարեւոր կարիքը դարմանելու հաւաքական աշխատանքում բոլորս էլ անելիք ու տալիք ունենք։ Քաջ պէտք է գիտենանք, որ առանց մարդուժի մեր կեանքը կը կորցնի իր որակը, կը ճահճանայ ու գունաթափի եւ մեր գոյութեան արմատները կը տկարանան։ Մարդուժի պատրաստութիւնը անյետաձգելի առաջնահերթութիւն է։

Ինչո՞ւ մարդուժի պակաս կայ Սփիւռքի կեանքում. ի՞նչ են դրա պատճառները։ Անհրաժեշտ է նման հարցադրումներ կատարել եւ առարկայական մօտեցմամբ փորձել պատասխաններ գտնել։ Մարդուժի իմաստով այսօր հայ կեանքը հետեւեալ պատկերն է պարզում.- առաջին, մեր ունեցած ներկայ մարդուժը ընդհանրապէս չի համապատասխանում ներկայ ժամանակների կարիքներին ու պահանջներին։ Երկրորդ, մեր մարդուժի մի կարեւոր մասը փաստօրէն կամ հայ կեանքի լուսանցքում է գտնւում, եւ կամ հեռու է հայ կեանքից։

* * *

ՆԵՐԿԱՅ ՄԱՐԴՈՒԺԻ ՆԵՐԱՌՈՒՄԸ ՀԱՅ ԿԵԱՆՔՈՒՄ

Մարդուժի վերակազմակերպման ու հզօրացման առաջին կարեւոր քայլը պէտք է լինի՝ հայ կեանքի մայր էջից հեռու գտնւող մեր մարդուժը ներգրաւել հայ կեանքում։

Մի պահ դիտենք մեր շուրջը։ Ճի՛շտ է, մասնագէտներ ունենք զանազան մարզերում, սակայն նրանցից շատերը հեռու են մեր կեանքից։ Զարգացած երիտասարդներ ունենք, սակայն շատերը մասնակից չեն մեր կառոյցների գործունէութեան։ Նւիրեալ ուսուցիչ-ուսուցչուհիներ ունենք, սակայն շատերը գործում են ոչ-հայկական կրթական կառոյցներում։ Ինչ-ինչ պատճառներով եւ զանազան բնագաւառներում հայ կեանքից հեռու մնացած մարդուժի թւարկումը կարելի է շարունակել…։ Այս տխուր իրականութիւնից մեկնած, անհրաժեշտ է հարց տալ, թէ ինչո՞ւ մեր մարդուժի մի կարեւոր մասը հեռացել է մեր համայնական կեանքից։ Հարցադրումները մեզ պէտք է մղեն ախտաճանաչման, եւ ախտաճանաչումը՝ սրբագրումի։ Բոլոր պարագաներում, մեր մօտեցումը պէտք է լինի իրատես, ո՛չ զգացական. գործնական, ո՛չ տեսական. տեղական, ո՛չ ընդհանրական։ Հարկ է նկատի ունենալ Սփիւռքի զանազան շրջաններում դիմագրաւած աշխարհաքաղաքական պայմանները եւ դրանց հետեւանքով յաճախ տեղի ունեցած ներքին տեղաշարժերը, տնտեսական պատճառներով որոշ գաղութների տկարացումը եւ այլ գաղութների ծաւալումը, համայնքների նկարագրի փոփոխութիւնը, շրջապատային պայմանների տարբերութիւնը, եւլն.։ Դեռեւս շարունակւող այս բոլոր զարգացումները հարկ է արժեւորել հայ կեանքում իր ներկայութիւնը հաստատած համաշխարհային մշակոյթի լոյսի տակ։ Բնականաբար, յիշեալ երեւոյթները իրենց բացասական անդրադարձը ունեցել են որոշ թւով մարդուժի թէ՛ հայ կեանքից հեռացման եւ թէ՛ մի գաղութից այլ գաղութ տեղափոխման վրայ։

Վերոյիշեալ արտաքին ազդակների կողքին, նաեւ ներքին եւ անձնական պատճառները ոմանց մղել են հեռու մնալու մեր հաւաքական կեանքից։ Այսպէս, համայնքային ղեկավարութեան ցուցաբերած երբեմն անտարբեր մօտեցումները եւ երբեմն միակողմանի դիրքորոշումները գաղութի յուզող հարցերի նկատմամբ, կառոյցների կեանքում երեւան եկող մրցակցութիւնները, հին եւ նոր սերունդների անյարիր մտածելակերպերը, մարդուժի ճիշտ եւ արժանի գնահատանքը կատարելու պակասը, ինչպէս նաեւ աւելի լայն հորիզոններ բացւելու եւ աւելի բարձր նիւթական եկամուտ ապահովելու ցանկութիւնները, եւայլն։

Այս մտահոգիչ երեւոյթի դիմաց, չենք ուզում այպանել (ծաղրել, հանդիմանել) ո՛չ հեռու մնացողներին եւ ո՛չ էլ նրանց հեռու մնալու պատճառ հանդիսացած կառոյցներին կամ պատասխանատուներին։ Ուզում ենք բարձրագոյն աստիճանի կարեւորութեամբ շեշտել, թէ աւելի քան երբեք հրամայական է, որ զանազան պատճառներով հայ կեանքից հեռու գտնւող մեր մարդուժը մօտենայ հայ կեանքին, մասնակից դառնայ մեր հաւաքական ապրումներին, մաքառումներին, ծրագրերին ու աշխատանքներին։ Այս հաստատ կամեցողութիւնը ու գիտակից յանձնառութիւնը սպասում ենք հեռու մնացողներից։ Միաժամանակ՝ սպասում ենք, որ պատասխանատու մարմինները լայն կարելիութիւններ ստեղծեն մեր մարդուժին ու յատկապէս երիտասարդ ուժերին, դրանք ներգրաւելով մեր կառոյցներում եւ ընդհանրապէս հայ կեանքում։ Մեզ համար սիրելի եւ յարգելի է մեր մարդուժը։ Հետեւաբար, ընդունելի չէ, որ մեր մարդուժը կազմող անձինք ուրիշների դռները թակեն, ուրիշներին ծառայեն, իրենց մասնագիտութիւնը ու փորձառութիւնը ի սպաս դնեն ուրիշների յաջողութեան։ Մեզ համար առաջնահերթը, հիմնականը, մնայունը մեր ազգն է, մեր հայրենիքն է, մեր գաղութներն են։

* * *

ՆՈՐ ՄԱՐԴՈՒԺԻ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹԻՒՆ

Մարդուժի կազմակերպման ու հզօրացման երկրորդ կարեւոր քայլը պէտք է լինի նոր մարդուժի պատրաստութիւնը։ Սա դիւրին ու հեզասահ եւ անմիջական կերպով իրագործելի ծրագիր չէ։ Հարկ է լինել իրապաշտ։ Մարդուժի պատրաստութիւնը ենթադրում է երկարաշունչ գործընթաց, ամբողջական նւիրում, լուրջ կազմակերպւածութիւն, հետեւողական աշխատանք եւ նաեւ՝ նիւթական լայն ներդրում։ Նայէ՛ք ձեր շրջապատին։ Պետութիւններ, կրօններ, կազմակերպութիւններ, կառոյցներ հսկայ աշխատանք են տանում ու մեծ ներդրում են կատարում, նիւթական թէ այլապէս, մարդուժի պատրաստութեան ի խնդիր։ Արդարեւ, առանց գիտակից, մասնագէտ ու նւիրեալ մարդու, մեր ունեցածը՝ նիւթականից սկսած մինչեւ հոգեւոր, կրթականից սկսած մինչեւ քաղաքական, ո՛չ մի արժէք չի ներկայացնում։ Մա՛րդն է, որ նրան արժէք, իմաստ, որակ, ուղղութիւն ու նպատակ է տալիս։

Արդ, ժամանակը հասել է, որ այս գիտակցութիւնից ու համոզումից մեկնած, Սփիւռքում մեր ուշադրութեան սլաքը կենտրոնացնենք մարդուժի պատրաստութեան վրայ, մեր ունեցած ներուժի եւ կարելիութիւնների ամբողջական օգտագործումով։ Մարդուժի պատրաստութիւն նշանակում է հայ մարդու հոգեւոր, բարոյական ու ազգային արժէքներով շաղախել, մեր ազգի անցեալի ու ներկայի յատկանշական դէպքերին, դէմքերին ու մարտահրաւէրներին ծանօթացնել, ներկայ աշխարհի մասնագիտութիւններում խորանալու կարելիութիւն ընծայել, այս բոլորից վեր ու այս բոլորը իմաստաւորող՝ մեր ժողովրդի ամբողջական նւիրումով ծառայելու ոգին ներարկել, հայ կեանքում բերելու իր գործօն մասնակցութիւնը։

Ինչպէ՞ս կարելի է Սփիւռքը կազմակերպ մօտեցմամբ ու վերանորոգ թափով մղել մարդուժի պատրաստութեան։ Հարկ է ի միտի ունենալ, թէ մարդուժի պատրաստութիւնը միայն տւեալ մի կառոյցի աշխատանքը չէ, այլ հաւաքական աշխատանք է ու հետեւողական գործընթաց՝ զանազան հանգրւաններից ընթացող ու նախաձեռնութիւններ ներառող։ Ամփոփ գծերով ուզում ենք յիշել այն կառոյցները ու միջոցները, որոնք կարեւոր նպաստ կարող են բերել մարդուժի պատրաստութեան առաքելութեան.-

1) Մարդուժի պատրաստութեան հիմնական ու մնայուն խարիսխը ԸՆՏԱՆԻՔՆ է։ Հայ մարդու կազմաւորման ամուր հիմքը դրւում է ընտանիքում։ Մեր ծնողներից շատ բան ենք սովորում լսելով ու տեսնելով։ Մեր ծնողներից միայն մեր ազգին առնչւող գիտելիքներ չենք ստանում, այլ նաեւ ու մանաւանդ գիտակից ու հպարտ հայ լինելու ոգին եւ անսակարկ կերպով մեր ազգին, հայրենիքին ու եկեղեցուն ծառայելու նւիրումը։ Արդ, անհրաժեշտ է, որ հայ ընտանիքը վերաշեշտի մարդուժի գծով իր եզակի դերակատարութիւնը։ Այս յոյժ կարեւոր առաքելութիւնը վերանորոգ նւիրումով կատարելու համար հայ ընտանիքը կոչւել է հեռու մնալ այնպիսի երեւոյթներից, որոնք կարող ենք աղարտել իր բարոյական մթնոլորտը ու հայադրոշմ նկարագիրը եւ նսեմացնել վեհ կոչումը։

2) Մարդուժի պատրաստութեան երկրորդ վայրը ԵԿԵՂԵՑԻՆ է։ Եկեղեցին մեր հոգեւոր, բարոյական ու ազգային արժէքների պահպանման հնոցն է ու կենսաւորման աղբիւրը։ Մեր ազգի մեծերից շատերը եկեղեցու կեանքի ու վկայութեան հետ իրենց անձը շաղախել են եւ ազգին ու հայրենիքին ծառայելու նախանձախնդրութիւնը ու յանձնառութիւնը եկեղեցուց ստացել։ Զանազան նախաձեռնութիւնների միջոցով (կիրակնօրեայ դպրոց, Սուրբ Գրոց սերտողութիւն, ժողովրդական լսարաններ, քրիստոնէական դաստիարակութիւն, եւլն.) անհրաժեշտ է, որ մեր եկեղեցին իր հոգեւոր առաքելութեան ու ազգային ծառայութեան առընթեր, նաեւ զարկ տայ յատկապէս իր ուսուցողական ու դաստիարակչական աշխատանքներին։

3) Մեր Սուրբ Աթոռի ԴՊՐԵՎԱՆՔԻ նպատակը շարունակում է մնալ հոգե-մտաւոր արժէքներով թրծւած եւ ազգին ու եկեղեցուն ծառայելու կոչումը ունեցող հոգեւորականների, ուսուցիչների ու մտաւորականների կազմաւորումը։ Այս ուղղութեամբ անցնող տասնեակներում հսկայ աշխատանք է կատարել Դպրեվանքը։ Արդարեւ, Դպրեվանքից անցել եւ Հայաստանում թէ Սփիւռքում մեր ազգային կեանքի հոգեւոր, կրթական ու մշակութային բնագաւառներում կարեւոր ներդրում բերող մեծ թւով անձանց ներկայութիւնը՝ պերճախօս վկայութիւն է Դպրեվանքին վիճակւած եզակի առաքելութեան։

4) ՀԱՅ ԴՊՐՈՑԸ, բնականաբար, մարդուժի պատրաստութեան կարեւոր կառոյցներից մէկն է։ Ներկայ ժամանակներում, դժբախտաբար մեր ծնողների մօտ սկսել է որոշ անտարբերութիւն ի յայտ գալ հայ դպրոցի նկատմամբ։ Պետական քննութիւններին իր ձեռքը մեկնած յաջողութիւններով, իր ջամբած հայեցի դաստիարակութեամբ ու հայակերտ մթնոլորտով հայ դպրոցը մեծապէս նպաստում է մարդուժի պատրաստութեան։ Հետեւաբար, անհրաժեշտ է վերաշեշտել հայ դպրոցին մարդակերտումի առաքելութիւնը՝ զօրավիգ կանգնելով նրան նպաստող ծրագրերին։

5) Հայ կեանքում գործող ԲՈԼՈՐ ԿԱՌՈՅՑՆԵՐԸ՝ կուսակցական, բարեսիրական, մշակութային, մարզական, հասարակական, եւլն. իրենց հերթին մարդուժի պատրաստութեան իւրայատուկ դպրոցներ են։ Արդարեւ, ազգային ու մշակութային արժէքներով լեցուն իրենց ներքին մթնոլորտը, ինչպէս նաեւ մեր համայնքների կարիքներին ծառայելու իրենց կամաւոր աշխատանքը այլապէս նպաստում է մարդուժի պատրաստութեան։ Ունենք ազգայիններ, որոնք զանազան պատճառներով հայ դպրոց չեն յաճախել, սակայն մաս կազմելով համայնքային կազմակերպութիւնների, հայ կեանքի մասին լայն ծանօթութիւն են ձեռք բերել եւ իրենց մէջ արմատ նետել ազգին ծառայելու ոգին։

6) ՀԱՅԱԳԻՏԱԿԱՆ ԴԱՍԸՆԹԱՑՆԵՐԸ մարդուժի կազմաւորման մէջ էական դեր ունեն։ Այսօր, փաստօրէն, Սփիւռքում միակ կազմակերպւած Հայագիտական կենտրոնը կաթողիկոսարանում է գործում։ Հարկ է նաեւ յիշել Հալէպի «Քարէն Եփփէ» ճեմարանի ու «Հայկազեան» համալսարանի հայագիտական դասընթացները։ Կաթողիկոսարանի Հայագիտական կենտրոնը վերջին 15 տարիների ինքնակազմաւորման հանգրւանների անցնելուց յետոյ, այսօր իր դասանիւթերի այլազանութեամբ եւ Հայաստանից ու Սփիւռքից հրաւիրւած փորձառու ուսուցիչների ներկայութեամբ, գործում է առաւել կազմակերպ ու ինքնավստահ կերպով։

7) Կաթողիկոսարանում գործող ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԸ, նպատակ ունենալով մանկավարժական նոր մեթոդներով ուսուցիչների վերաորակաւորումը, յատուկ կարեւորութիւն է ներկայացնում այս մարզում։ Աւելի քան 35 տարիների իր գործունէութիւնը եւ մասնաւորաբար պետական քննութիւններում ձեռք բերած յաջողութիւնները ցոյց են տալիս, թէ մանկավարժական կազմաւորման ծիրում իր տարած աշխատանքը մնում է առանցքային։

8) Մարդուժի պատրաստութեան վերոյիշեալ համայնքային կառոյցներից այն կողմ, ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆԱԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄԸ նկատում ենք էական, ինչպէս նաեւ ամբողջացուցիչ մասը մարդուժի պատրաստութեան։ Ներկայ աշխարհը մասնագիտութեան աշխարհ է։ Հասարակական կեանքի բոլոր մարզերում հարցերի, երեւոյթների, տագնապների ու ծրագրերի նկատմամբ սիրողական մօտեցումը փաստօրէն այլեւս տեղ չունի։ Որքան էլ նւիրումը ու պատրաստակամութիւնը անհրաժեշտ համարւեն, նոյնքան անհրաժեշտ է մասնագիտութիւնը։ Ներկայ ժամանակներին համալսարանական բարձրագոյն ուսման կենտրոնները ու կարելիութիւնները բազմապատկւել են։ Ճարտարագիտութեան ընձեռած լայն միջոցների լոյսի տակ, համալսարանական ուսումը եղել է աւելի դիւրահաս եթէ ոչ նիւթական, գէթ ժամանակի ու աշխատանքի իմաստով։ Հարկ է, որ մեր ուսումնատենչ երիտասարդ-երիտասարդուհիները առաւելագոյն չափով օգտւեն համալսարանական բարձրագոյն ու մասնագիտական ուսման ընձեռած բարիքներից։

Բնականաբար, տարբեր պայմաններում ապրելով, սպասելի չէ, որ նոր սերունդը մարդուժի կազմաւորման նշւած հանգրւաններից անցնի։ Ինքնուսումը եւս հնարաւորութիւն է տալիս եւ իր կարեւոր ներդրումը կարող է ունենալ մարդու կազմաւորման մէջ։ Բոլոր պարագաներում, հրամայական է, որ հոգեւոր, բարոյական ու ազգային արժէքներով շաղախւած եւ մասնագիտական ուսումով զինւած հայ երիտասարդ-երիտասարդուհին ինքնիրեն արժեւորի հայ կեանքում՝ իր ուսումը ծառայութեան միջոցով ի սպաս դնելով մեր ազգի զարգացման ու հզօրացման։ Սփիւռքը անյետաձգելի կարիքը ունի մարդուժի. հետեւաբար, մարդուժի պատրաստութիւնը Սփիւռքի համար պէտք է դառնայ առաջնահերթութիւն։

ԳՈՐԾՆԱԿԱՆ ԹԵԼԱԴՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐ

Մարդուժի պատրաստութեան գծով Մեր պարզած մտահոգութիւնների, մատնանշած կարելիութիւնների ու կատարած ընդգծումների լոյսի տակ, ուզում ենք հետեւեալ գործնական թելադրութիւնները կատարել.-

1) Հակառակ Սփիւռքի դժւար պայմանների ու սահմանափակ միջոցների, մարդուժի պատրաստութեան գծով հսկայ աշխատանք է կատարւել։ Մեր բարձր գնահատանքն ենք յայտնում մարդակերտման ու հայակերտման սրբազան առաքելութեան լծւած բոլոր նւիրեալներին։ Ժամանակն է հասել, որ գաղութներում մարդուժի պատրաստութեան նւիրւած մեր կառոյցների գործունէութիւնը լինի աւելի ներդաշնակ, համադրւած ու համապատասխան ներկայ իրականութիւնների եւ սպասումների։ Այս ուղղութեամբ անհրաժեշտ է, որ ծրագրաւորման յատուկ աշխատանք կատարւի կառոյցների պատասխանատուների մասնակցութեամբ՝ կրկնութիւններից ու բացթողումներից խուսափելու համար։

2) Գաղութներում մարդուժի համախմբումը նկատում ենք անյետաձգելի անհրաժեշտութիւն։ Համախմբումը կարելի է կատարել երկու հանգրւաններով։ Առաջին հանգրւանին մասնակցում է գաղութում գործող մարդուժը եւ երկրորդ հանգրւանին՝ նաեւ գաղութից հեռու մնացած մարդուժը։

3) Բոլոր պարագաներում համախմբումները անհրաժեշտ է, որ կազմակերպւեն յստակ մի օրակարգի հիման վրայ։ Հարկ է լսել ներկաների տեսակէտները, մտահոգութիւնները ու առաջարկները, եւ ապա միասնաբար գաղութի հզօրացման առնչւող ընդհանուր մի ուղեգիծ ճշտել՝ առաջնահերթութիւնների յստակեցմամբ ու աշխատանքի բաժանումով։

4) Հարկ է յատուկ կարեւորութիւն ընծայել երիտասարդ-երիտասարդուհիների մասնակցութեան՝ ներառելով յատկապէս համալսարանականներին ու համալսարանաւարտներին։

5) Անհրաժեշտ է որոշ առիթներով եւ նոյնիսկ հանգրւանային կերպով գաղութի մարդուժը համախմբող հաւաքներ կազմակերպել՝ քննարկելու թէ՛ գաղութի հետ աղերս ունեցող ընդհանուր ծրագրերը, եւ թէ՛ համասփիւռքեան ու համազգային մտահոգութիւնները ու մարտահրաւէրները։

6) Մի գաղութի մարդուժի ամբողջական ցանկագրումը նկատում ենք խիստ անհրաժեշտ։ Մի աշխատանք, որը ներառում է հիմնական տեղեկութիւններ, որպէսզի կարելի լինի այն փոխանակել այլ գաղութների հետ, համասփիւռքեան տարողութեամբ մարդուժի ամբողջական պատկերը ունենալու համար։

7) Թելադրելի է, որ յիշեալ յոյժ կարեւոր աշխատանքներն իրենց գործօն մասնակցութիւնը բերեն թեմական, կուսակցական, կրթական, երիտասարդական, մշակութային, բարեսիրական եւ այլ կառոյցների գործադիր մարմինները։

8) Ինչպէս յայտնեցինք, մարդուժի պատրաստութիւնը նաեւ պահանջում է նիւթական յանձնառութիւն։ Համայնական այս ճիգի մէջ մեր ունեւոր ազգայինները պարտաւոր պէտք է զգան այս ուղղութեամբ կարեւոր ներդրում կատարելու, հիմնադրամների հաստատումով կամ տարեկան նպաստների յատկացումով՝ ընդհանրապէս մարդու պատրաստութեան լծւած ծրագրերի եւ մասնաւորաբար այն կառոյցների, որոնք ծառայում են նոյն նպատակի համար։

9) Մեր թեմերը ու կառոյցները իրենց գործունէութեան օրակարգում կարեւոր տեղ պէտք է յատկացնեն մարդուժի պատրաստութեան հետ աղերս ունեցող նախաձեռնութիւններին ու աշխատանքներին։

Սփիւռքի վերակազմակերպման ու վերակենսաւորման աշխատանքները յղացողը, ծրագրողը եւ գործադրողը մեր մարդուժը կը լինի։ Արդ, որքա՜ն էական է մարդուժը մեզ համար եւ հետեւաբար՝ որքա՜ն հրամայական եւ անյետաձգելի մարդուժի պատրաստութիւնը։

Այս մտածումներով ու սպասումով, հայրական ջերմ սիրով ողջունում ենք ձեզ, եւ վստահեցնում ենք, որ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութիւնը միշտ պատրաստ է զօրակից ու գործնապէս մասնակից դառնալու մարդուժի պատրաստութեան նւիրական առաքելութեան։

Հայրապետական օրհնութեամբ,
Աղօթարար՝
ԱՐԱՄ Ա ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

1 Յունւարի, 2024
Անթիլիաս, Լիբանան

(Արեւելահայերէնի  վերածւած)